خدمتی که مرحوم مطهری به نسل جوان و دیگران کرده است، کم کسی کرده است. آثاری که از او هست، بی استثناء ، همه ی آثارش خوب است و من کس دیگری را سراغ ندارم که بتوانم بگویم: «بی استثناء آثارش خوب است». ایشان بی استثناء آثارش خوب است، انسان ساز است، برای کشور خدمت کرده است. در آن حال خفقان خدمت های بزرگ کرده است این مرد عالیقدر.
پیام امام خمینی(ره) به مناسبت شهادت آیت الله مطهری:
بسم اللَّه الرحمن الرحیم
انا للَّه و انا إلیه راجعون
این جانب به اسلام و اولیاى عظیم الشأن آن و به ملت اسلام و خصوص ملت مبارز ایران ضایعه أسفانگیز شهید بزرگوار و متفکر و فیلسوف و فقیه عالیمقام مرحوم آقاى حاج شیخ مرتضى مطهرى- قدس سره- را تسلیت و تبریک عرض مىکنم. تسلیت در شهادت شخصیتى که عمر شریف و ارزنده خود را در راه اهداف مقدس اسلام صرف کرد و با کجرویها و انحرافات مبارزه سرسختانه کرد، تسلیت در شهادت مردى که در اسلامشناسى و فنون مختلفه اسلام و قرآن کریم کم نظیر بود
به قول مرحوم آل احمد، نثر، تصویر گفتار است. البته نثر ادبی با نثر محاوره ای تفاوت هایی دارد، اما این تعریف ایشان بی گمان در آثار علامه بزرگوار، شهید مطهری از این جهت چشمگیر است که در حوزه های علوم دینی ما تقریباً سابقه ندارد. حوزه های علوم دینی تا همین اواخر از لحاظ القاء معانی و مفاهیم به مردم مشکل داشتند. اما مرحوم مطهری ویژگی برجسته ای داشتند که دانش را برای مردم می خواستند نه برای خودشان.
شهید مطهری این توانمندی را دارند که در عین حال که در چنبره قالب های محض، خود را اسیر نمی کنند و تفکر قشری ندارند، به دام روشنفکری بی ضابطه هم نمی افتند، زیرا دارای چهارچوب فکری منسجم و متکی به بنیادهای فلسفی مستحکم هستند و با آنکه نو اندیشی و دوراندیشی متحولانه و متفکرانه، ویژگی بارز ایشان است اما روش و تفکر وی مصون از هر نوع افراط و تفریطی است.(شاهد یاران،ش5و6، ص26(
او عمر خود را وقف دفاع از اسلام کرد، چه اسلام را از همه چیز بالاتر می دانست و هرگز آن را وسیله نساخت. در هنگام بحث با صراحت عقاید و آراء خود را اظهار می کرد و ملاحظات هر روزی را در نظر نمی گرفت و جانب انصاف را فرو نمی گذاشت. هرگز نشنیدم از کسی به بدی یاد کند، مگر آنکه چیری از او نقل می کرد و در باب آن نظر می داد؛ یعنی به شخص کاری نداشت، بلکه به قول و فعل می پرداخت.
شهید مطهری معتقد بود که عمل سیاسی بدون پشتوانه ایدئولوژیک نتیجه مطلوب را نخواهد بخشید و از این نقطه نظر بود که به موازات همکاری در فعالیت های مخفی سیاسی، با سخنرانی های پر محتوای خود به روشنگری جوانان می پرداخت.
او هیچ گاه از روی تفنن و سرگرمی قلم به دست نمی گرفت، بلکه نیازها را می سنجید و ملاحظه می کرد که چه کتابی جایش خالی است و در کدام زاویه از فرهنگ انقلابی اسلام، خلأ وجود دارد و همان را پر می کرد. به همین دلیل برای کاری که شخص دیگری، منطبق با مکتب و به شایستگی انجام داده بود و نیاز مبرمی به نوشته دیگری در آن باره احساس نمی شد، بی جهت، وقت صرف نمی کرد، مگر اینکه آن کار را ناقص و ناکافی در پاسخگویی به نیاز روز تشخیص می داد که البته به فکر چاره می افتاد.
با وجود اینکه از دور به نظر می رسد استاد شهید بسیار ساده و سریع کتاب می نوشت، اینطور نبود. برای من نقل کرده بود که: «من تحت تأثیر یکی از استادانم بودم و آن استاد همیشه به من می گفت: وقتی که مشغول تحقیق و مطالعه هستی، سعی کن فقط پر شوی و اصرار بر اینکه فوراً بنویسی و چاپ کنی نداشته باش.»
تنها استادی که در مدرسه مروی سراغ داشتم که قبل از اذان صبح به مدرسه می آمد و نماز صبح را در مدرسه می خواند با وجود اینکه در خیابان آبشار منزل داشت، ایشان بود. از منزل قبل از اذان حرکت می کرد و می آمد و یک استکان چای می خورد و نماز صبح را ادا می کرد و می نشست ذرسش را شروع می کرد و این درس همین طور ادامه داشت، شاید تا ساعت هشت یا نه...
مقام علمی آیت الله مطهری به قدری بود که ظرفیت تغذیه فکری انقلاب عظیم اسلامی را داشت و از میان همه علمای بزگوار، هیچ یک مانند مطهری از عهده این‌کار بر نمی‌آمدند. هرچند امام(ره) دارای شاگردان زیادی بودند، اما تنها در مورد این استاد شهید فرمودند: «مطهری حاصل عمر من بود.»
بعد از گذشت سه دهه از شهادت ایشان هنوز جایگزینی برای آن بزرگوار نداریم.
به خاطر دارم که زمانی منزل آقای مطهری نزدیکی های کوچه آبشار بود. مدرسه مروی هم پاتوق علمی ایشان بود. ایشان آن موقع پول برای تاکسی سوار شدن هم نداشت و این مسیر را پیاده می رفت. ایشان می گفت: «من در این تکه راه معمولاً خیلی فکر می کنم. راه 20 دقیقه ای منزل تا مدرسه را به فکر کردن به یکی از مطالبم که احتیاج به فکر دارد، می گذرانم»
تا آنجا که بنده با مرحوم مطهری مأنوس بودم و آشنا بودم، در تمام این سنین، محضرش، قلمش، بیان و بنانش، نشان دهنده بهره مندی وی از حکمت بود. او در شناخت جهان هستی کوشا بود. از شرح صدری برخوردار بود که هر مطلبی را به زودی نمی پذیرفت و از شرح صدری برخوردار بود که هر مطلبی را هم نمی گفت و نمی نوشت. تا مطلب را در کنار دلیل مبرهن نمی یافت، نمی گفت و نمی نوشت.(ص98 مصلح بیدار(
مرحوم مطهری یک هوش فوق اعاده ای داشت و حرف از او ضایع نمی شد. حرفی که می گفتیم، می گرفت و به مغزش می رسید. علاوه بر مسأله تقوا و انسانیت و جهات اخلاقی که انصافا داشت؛ یک هوش فراوانی هم داشت و هر چه می گفتم هدر نمی رفت؛ مطمئن بودم که هدر نمی رود. - این عبارت، عبارت خوبی نیست- بنده وقتی که ایشان به درسم می آمدند، حالت رقص پیدا می کردم از شوق و شعف، به جهت اینکه انسان می داند هر چه بگوید هدر نمی رود و محفوظ است.(مصلح بیدار،ص277(
مرحوم آشیخ علی اصغر کرباسچی درس مرحوم آیة الله بروجردی می آمد و سنش از ما زیادتر بود. ایشان با مرحوم آقا شیخ جواد خندق آبادی درس آقای بروجردی را مذاکره می کرد. در زمستان 1330 منزل علامه طباطبایی بودم که در زده شد و دو بزرگوار وارد شدند. بنده هر دو را می شناختم یکی آقای کرباسچی و دیگری آقای مطهری. آقای مطهری شناختی از آقای طباطبایی نداشت. مرحوم آقای کرباسچیان ، آقای مطهری را آورده بود به آقای طباطبایی معرفی و بین آن ها ارتباط برقرار کند.
حجت الاسلام والمسلمین ناطق نوری در خاطرات خود ، دیدگاه شهیدمطهری را در باره حنیف نژاد و بدیع زادگان مطرح کرده است.
وی در خاطره ای که در کتاب خاطراتش منتشر شده گفته است:
روزی در منزل خانیان عروسی بود. ما نشسته بودیم پیرامون دو موضوع بحث شد؛ یکی راجع به مقاله دکتر شریعتی که در یکی از روزنامه‌ها چاپ شده بود که استاد مطهری درباره آن گفت: «آقای [ناطق]نوری این علمای ما نمی‌دانند که این مقاله‌ها با اسلام چه می‌کند.»
آیت‌الله مکارم شیرازی از مراجع عظام تقلید، با اشاره به آشنایی اش با شهید مطهری در دوران طاغوت، آثار منتشر شده از آن شهید را بهترین گواه بر تقوا، علمیت و روح حق طلبی ایشان دانست.
وی با بیان اینکه "بنده ویژگی های بارز علمی و اخلاقی شهید مطهری را در زندان های طاغوت شناختم"، اظهار داشت: 45 روز در زندان‌های طاغوت با ایشان و جمعی از علما، فضلا و تعدادی از طلاب بودیم و مکان زندان بسیار بد بود، طوری که سهم هر کدام حدود یک متر مربع بود و شرایط بسیاری سختی در زندان حکم فرما بود.
1ـ اولا آدمی قوی الفکر و متفکری حقیقی بود،1 مرحوم مطهری انصافا یک عنصر پیشرو و طلایه‌دار بود. غیر از همه محسناتی که در ایشان بود، فکر عمیق، علم وافر قلم بسیار شیوا و رسا، و بقیه خصوصیاتی که در نحوه کار فکری ایشان وجود داشت، به نظر من این خصوصیت خیلی مهم است که آقای مطهری پیشرو بود، وقتی ایشان شروع به این کار اساسی کرد، کمتر کسی به این فکر‌ها بود.
آیت الله العظمی شبیری زنجانی نقل می کنند :
اوائل نزد مرحوم مطهری درس خواندم ، فکر می کنم حاشیه ملا عبد الله را نزد ایشان درس گرفتم .
یادم هست وقتی والد شهید مطهری از دنیا رفت قرار شد که من به ایشان نامه ی تسلیت بنویسم ؛ اما به اغوای شخصی که گفته بود مرحوم مطهری در مساله ولایت خیلی محکم نیست من در نامه ی تسلیت عنوان حجة الاسلام را بدون و المسلمین نوشتم .
حضرت آیت الله العظمی صافی گلپایگانی در دیدار با اعضای ستاد بزرگداشت شهید مطهری ضمن تشکر از برگزاری برنامه‌های پاسداشت خدمات و تلاش‌های استاد شهید مطهری فرمودند: تمام مراحل زندگی شهید مطهری درس است و همه باید از راه و روش زندگی ایشان درس بگیرند.
ایشان خدمات و تلاش‌های علما و بزرگان را نعمتی برای جامعه اسلامی دانستند و افزودند: آنچه رمز بقای اسلام است تلاش‌ها و زحمت‌های بی‌دریغ علما و فقهای دین است و این رسالت بزرگی است که به گردن بزرگان است تا جامعه را هدایت و به سوی کمال برسانند